การประเมินภาวะสุขภาพและพฤติกรรมเสี่ยงตนเอง
การประเมินความเสี่ยง (Risk appraisal)
การประเมินความเสี่ยง หมายถึง การประเมินความเสี่ยงต่อการเกิดโรค
อันตรายอุบัติเหตุ และปัญหาทางสุขภาพอื่น ๆ ของบุคคล และกลุ่มเสี่ยง
ออกมาเป็นข้อมูลเชิงปริมาณ (Quantitative approach)
โดยใช้แบบประเมินที่วัดภาวะสุขภาพ ดังนี้ (สมจิต แดนสีแก้ว,2545)
1.
ปริมาณสารเคมีหรือสารอาหารในร่างกาย เช่น
ปริมาณน้ำตาลในเลือดระดับคลอเรสเตอรอลในร่างกาย น้ำหนักตัว ความดันโลหิตสูง
เป็นต้น
2.
ความรู้เกี่ยวกับภาวะสุขภาพที่เป็นอยู่ เช่น
ความรู้ของมารดาต่อการเลี้ยงดูบุตร
ความรู้เกี่ยวกับการ ปฏิบัติตนของผู้ป่วยเบาหวาน เป็นต้น ความเสี่ยงอาจมีผลมาจากภาพชุมชนที่ ไม่ ปลอดภาย
3. ทัศนคติต่อภาวะสุขภาพนั้น ๆ เช่น ความเชื่อเกี่ยวกับการรักษาไสยศาสตร์ หรือสมุนไพร หรือทัศนคติต่อผู้ป่วยเอดส์ เป็นต้น
4.
การปฏิบัติตนซึ่งมีผลต่อสุขภาพ เช่น (Health behaviors or practice related
to health hazard or health problem) ความเคยชินที่มีผลต่อสุขภาพ เช่น
การรับประทานอาหาร สุก ๆ ดิบ ๆ หรือ การขับรถโดยไม่ตรวจสอบสภาพรถ เป็นต้น
5.
ปัจจัยหรือองค์ประกอบด้านประชากร เช่น การย้ายถิ่น อายุ เพศ อื่น ๆ หรือ
สิ่งแวดล้อมที่คิดว่าน่าจะเป็นสาเหตุของโรคหรืออันตรายนั้น ๆ เช่น
การย้ายถิ่น อายุ เพศ อื่น ๆ หรือ
สิ่งแวดล้อมที่คิดว่าน่าจะเป็นสาเหตุของโรคหรืออันตรายนั้น
ประวัติการเจ็บป่วยส่วนบุคคลและครอบครัว คนที่มีสมาชิกครอบครัว
เป็นเบาหวานมีโอกาสเป็นเบาหวานมากกว่าผู้ที่ไม่มีประวัติ
การประเมินภาวะเสี่ยง
วิธีการที่จะประเมินความเสี่ยง หรือ
การวัดปริมาณการได้รับปัจจัยเสี่ยง
ขึ้นอยู่กับองค์ความรู้เกี่ยวกับผลทางด้านชีววิทยาของการได้รับปัจจัยนั้น
ความรู้เกี่ยวกับธรรมชาติของการเกิดโรค
โดยปกติความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยเสี่ยงกับการเกิดโรคใดๆ
มักเป็นความสัมพันธ์ที่ซับซ้อน (Multiple causes and effects) (อัมพร
เจริญชัย และเปรื่องจิตร ฆารรัศมี,2544; สมจิต แดนสีแก้ว,2545)
แบบสอบถามและแบบสัมภาษณ์
ที่ใช้เป็นเครื่องมือในการประเมินภาวะเสี่ยงแบบประเมินภาวะเสี่ยง (Health
risk profile)ที่ใช้กันบ่อย มี 3 ประเภท ได้แก่ (Goeppinger, 1988)
1) Health-hazard appraisal
เป็นวิธีการประเมินปัจจัยเสี่ยงของโรคหรือปัญหาสุขภาพ การตาย
โดยนำความรู้เกี่ยวกับธรรมชาติระยะใดของโรค เพื่อค้นหาความต้องการเฉพาะ
(Specific need) ของผู้ป่วย
2) Lifetime-health-monitoring program (LHMP)
เป็นเครื่องมือที่ใช้ประเมินความเสี่ยงของบุคคลที่ยังไม่เจ็บป่วย
แต่สัมผัสกับปัจจัยเสี่ยง เช่นมีพฤติกรรมเสี่ยง คือ การสูบบุหรี่
การดื่มเหล้า
3) Wellness inventory
เป็นเครื่องมือที่ประเมินความเสี่ยงของบุคคลทั่วไป
โดยมุ่งเน้นที่จะเสริมสร้างภาวะสุขภาพ
โดยเฉพาะการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่จะก่อให้เกิดโรค เช่น การรับประทานอาหาร
การออกกำลังกายและจัดการกับความเครียด
แบบประเมินชนิดนี้นิยมใช้กันอย่างหลากหลายมาก
การประเมินเน้นการส่งเสริมสุขภาพ
การวัดความเสี่ยง (Measurement of risk)
การแสดงค่าความเสี่ยงโดยการเปรียบเทียบอุบัติการณ์(Incidence)
ของโรคระหว่างสองกลุ่มหรือมากกว่า
ว่ามีความแตกต่างของการได้รับสิ่งที่สงสัยว่าเป็นปัจจัยเสี่ยงหรือไม่
โดยพิจารณาจาก
1) ความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้น (Attributable risk)
โดยพิจารณาว่า ความเสี่ยงของการเกิดโรคเพิ่มขึ้นมากน้อยเพียงใด
ด้วยการเปรียบเทียบระหว่างกลุ่มที่ได้รับปัจจัยกับกลุ่มที่ไม่ได้รับปัจจัย
การคิดความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้น
โดยการใช้ค่าอุบัติการณ์ของโรคในกลุ่มที่ได้รับปัจจัย ลบด้วย
ค่าอุบัติการณ์ของโรคในกลุ่มที่ไม่ได้รับปัจจัย
ซึ่งอุบัติการณ์ในกลุ่มผู้ที่ไม่มีปัจจัย ถือว่าเป็นผลจากปัจจัยอื่น
2) ความเสี่ยงสัมพัทธ์ (Relative risk)
เพื่อดูว่า
ผู้ที่ได้รับปัจจัยเสี่ยงมีโอกาสเกิดโรคเป็นกี่เท่าของผู้ที่ไม่ได้รับ
ปัจจัย โดยการคำนวณค่า relative risk หรือ risk ratio
ค่านี้ใช้บอกระดับความสัมพันธ์ (Strength of association)
ระหว่างการได้รับปัจจัยกับการเกิดโรค
การประเมินภาวะเสี่ยงของชุมชน
การประเมินภาวะเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพของชุมชนทำได้หลายระดับ
ตั้งแต่ระยะที่บุคคลหรือกลุ่มในชุมชนสัมผัสกับปัจจัยเสี่ยง
ไปจนถึงเกิดโรคแล้วและเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อน
ความพิการหรือการเสียชีวิต
ข้อมูลที่จำเป็นต่อการประเมินความเสี่ยงของชุมชนแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ
ดังนี้( สมจิต แดนสีแก้ว,2545)
1)
การรวบรวมข้อมูลจากการศึกษาทางวิทยาการระบาด ได้แก่
การสำรวจภาวะสุขภาพอนามัยของประชาชนในชุมชนโดยใช้เครื่องมือประเมินภาวะ
เสี่ยงในระดับบุคคล (Health - risk appraisal)
2)
สถิติการเจ็บป่วยและการตายด้วยสาเหตุต่าง ๆ (Morbidity and mortalityrates)
ปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ ทั้งที่ผ่านการพิสูจน์จากการวิจัย
3)
การศึกษาวิทยาการระบาดเชิงพรรณนา (Descriptive study)
ที่แสดงแบบแผนการเกิดโรคตามลักษณะของบุคคล เวลาและสถานที่
ข้อมูลการเจ็บป่วยและการตายสามารถช่วยระบุปัญหา (Identify Problem)
กำหนดกลุ่มเป้าหมาย (Identify group)
หลังจากนั้นให้ประเมินความเสี่ยงระดับบุคคลที่เป็นสมาชิกของกลุ่มจะเป็นภาพ
ของความเสี่ยงของทั้งกลุ่ม ซึ่งเป็นประชากรกลุ่มย่อย (Subpopulation)
ของชุมชน
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น